ba kích

Đặc điểm thực vật

Ba kích là cây sống lâu năm, dạng dây leo cuốn vào giá thể. Rễ có thịt dầy, hình trụ tròn, cong queo, thắt thành từng đoạn như ruột gà, được chế biến sử dụng làm thuốc. Thân hình trụ tròn, phân nhánh nhiều. Cành non có lông thô màu nâu khi già nhẵn không lông. Lá đơn nguyên, mọc đối chéo chữ thập, có cuống. Lá kim nhỏ hợp thành ống màu xám nâu. Phiến lá hình elip thuôn dài, lá non màu tím có lông, lá già màu xanh không lông. Cụm hoa ở nách lá hay đầu cành. Hoa nhỏ màu trắng ngà. Quả khi còn non màu xanh, khi chín màu hồng.

Mùa hoa quả:Tháng 4 đến tháng 12.

Điều kiện sinh thái

Cây Ba kích mọc hoang ở hầu hết các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam như: Quảng Ninh, Lạng Sơn, Bắc Giang, Cao Bằng, Hà Giang, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Bắc Cạn, Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Lai Châu, Sơn La, Hoà Bình, Ninh Bình, Thanh Hoá và Nghệ An. Ngoài ra còn có ở Trung Quốc, ấn Độ, Lào và Triều Tiên.

Cây thích ứng rộng với điều kiện sinh thái. Cây ưa sáng, chịu bóng. Khi cây non là cây ưa bóng, khi trưởng thành là cây ưa sáng. Cây tồn tại và phát triển tốt ở điều kiện nhiệt độ từ 22,5°- 23,1°C, chịu được nhiệt độ tối thấp tuyệt đối – 2,8°C và tối cao tuyệt đối 41,4°C. Độ ẩm không khí trung bình từ 82- 89%. Lượng mưa bình quân năm từ 1420,7 – 2574,5 mm. Ba kích ưa đất feralit đỏ vàng và đất feralit giầu mùn trên núi, đất thịt ẩm mát. Cây sinh trưởng sau 5 đến 7 năm mới thu dược liệu, năng suất bình quân 12kg củ tươi/gốc, càng để lâu năm sản lượng càng cao chất lượng dược liệu càng tốt.

Giá trị làm thuốc

Thành phần hoá học

Rễ Ba kích có chứa anthraglycosid, đường, nhựa, axit hữu cơ, phytosterol, tinh dầu. Rễ tươi còn chứa vitamin C.

Bộ phận dùng làm thuốc và công dụng

Bộ phận dùng làm thuốc:Bộ phận dùng là rễ(Radix Morindae)

Công dụng:

Theo Y học cổ truyền

Ba kích có vị ngọt, hơi cay, tính ấm vào kinh thận. Có tác dụng ôn thận dương, mạnh gân cốt, trừ phong thấp.

Ba kích có tác dụng tăng khả năng hoạt động sinh dục, tăng cường khả năng giao hợp, sức dẻo dai. Nhưng không có tác dụng kiểu androgen, không làm thay đổi tinh dịch đồ, tuy vậy vẫn có tác dụng hỗ trợ điều trị vô sinh ở nam giới.

Ba kích có tác dụng tăng lực rõ rệt với bệnh nhân tuổi già, suy nhược cơ thể, mệt mỏi, ăn ngủ kém không có biểu hiện của các yếu tố bệnh lí. Ngoài ra còn có tác dụng giảm các triệu chứng đau khớp của bệnh nhân đau khớp dùng ba kích dài ngày.

Theo các tài liệu cổ, Ba kích còn chữa dương uỷ, di tinh, phong thấp cước khí, gân cốt yếu mềm, lưng gối mỏi đau. Còn được dùng như vị thuốc bổ não, tinh khí, chữa liệt dương, xuất tinh sớm, di mộng tinh, phụ nữ kinh nguyệt không đều, có thể dùng riêng hay dùng phối hợp.

ở Trung Quốc, còn dùng Ba kích trong Nhị tiên thang chữa cao huyết áp.

Theo Y học hiện đại (Tác dụng dược lí, lâm sàng)

Ba kích có tác dụng tăng cường sự dẻo dai cho súc vật thí nghiệm qua phương pháp chuột bơi.

Có tác dụng chống viêm rõ rệt qua thí nghiệm gây viêm bằng kaolin ở chuột cống trắng.

Tăng cường sức đề kháng của cơ thể với các yếu tố độc hại.

Có tác dụng hạ huyết áp, LD50­ = 193 g/kg thể trọng trên chuột nhắt trắng.